کاریز یزد

حسین مسرّت«از آتشگاه ابدی یزد»(مور: منظومۀ لالۀ رخ)[1]زرتشتیان، این باشندگان دیرپای ایران به‌ویژه یزد، پیوند دیرینه و ناگسستنی با مردم دیگر گروهای یزد دارند. چنانکه گفته‌شده نام یزد برگرفته از نام فرشته‌ای به نام یزت بوده است و این پارسایی سال‌هاست در خوی و کردار مردم این سامان روان است. زرتشتیان یزد سده‌هاست که در کنار مسلمانان و یهودیان، سازگارانه در این سرزمین زندگی می‌کنند و کارهای بس ارزنده‌ای را برای آسایش و آرامش همشهریان و هم‌میهنان خود انجام داده‌اند که شمار آن از اندازه بیرون است. ده‌ها کانون آموزشی مانند: کودکستان، دبستان و دبیرستان؛ ده‌ها آب‌انبار شهری، روستایی و بین‌راهی؛ چندین درمانگاه، بیمارستان و کتابخانه؛ بخشش زمین بوستان مارکار یا بزرگ شهر (از سوی انجمن زرتشتیان یزد به نمایندگی از انجمن زرتشتیان بمبئی)؛ دهش (وقف) آرامستان بزرگ خلد برین (از سوی اردشیر امانت و فرزندان)؛ یاری در ساخت دانشگاه بزرگ یزد (به‌ویژه دانشکدۀ منابع طبیعی) (از سوی انجمن زرتشتیان یزد و بمبئی)؛ گوشه‌ای از این تلاش‌ها و کوشش‌های دهشمندان زرتشتی یزد است. نه‌تنها زرتشتیان نیک گفتار، نیک پندار و نیک کردار در این شهر زندگی می‌کنند، بل هزاران پارسی (زرتشتی) یزدی در هندوستان و نیز شهرهای بزرگ ایران مانند: اصفهان، اهواز، تهران، شیراز و انبوهی از زردشتیان یزدی در کشورهای اروپا (به‌ویژه انگلستان، دانمارک، فرانسه، هلند)، کانادا، استرالیا، آمریکا (به‌ویژه کالیفرنیا) و پاکستان زندگی می‌کنند که بنیان‌گذار بزرگ‌ترین بنگاه‌های فرهنگی، نیکوکاری، اقتصادی، بازرگانی، کشاورزی و اجتماعی هستند که همه نشان و پسوند یزدی دارند و مایۀ سرافرازی نام یزدند و هنوز هم با دلبستگی به زادگاه خود در اندیشه آبادانی این استان کاریز یزد...

حسین مسرّتروستاى چم:جایگاه باشندگی زرتشتيان درست‏كردار با همان جامه‌های کهن سبزپوش و درخت سروى افراشته در کنار آتشکده است. پوشاک بومى در پى دگرگونی‌های زیستی اين چندساله تنها بخشى از پيرمردان و پيرزنان يزد آن‌هم در برزن‌های دور شهرها، دوستدار به پوشيدن جامۀ بومی هستند. اين ويژگى نزد گروه‌های زرتشتى و كليمى هم ديده مى‏شود. ولی زنان و دختران زرتشتى در جشن‏ها، پای‌کوبی‌ها و ديگر آئین‌ها، همگی پوشش سنّتى گل‌دار و شاد خود را مى‏پوشند كه بسيار زيباست.جایگاه‌های زیارتی:پير سبز چك‏چك (چك‏چكو): جايگاهى است بر سر راه طبس، در 48 كيلومترى يزد، ميان کوه‌های اردكان و انجيره. زرتشتيان اين جای را پير سبز مى‏خوانند، ولی به ‌شوند ريزش چکه‌های آب از شكاف کوه‌های سنگى پوشيده از سبزی به «چك‏چك» نامور است. زرتشتيان ايران و گیتی از سوم تا دهم تيرماه براى انجام آیین دينى و پخش نذری در اين جای گردآمده و شب‌ها را به روز مى‏رسانند. در کنار اين زيارتگاه، ساختمان و آب‏انبارهايى براى زیارتگران ساخته‌شده كه كهن‏ترين آب‏انبار آن از دورۀ ناصرالدّين‏شاه قاجار است. خانم مرى بويس اين زيارتگاه و چند زيارتگاه ديگر زرتشتى را كه شناسایی خواهد شد، از پرستشگاه های ناهيد برمى‏شمارد. پير هريشت: اين زيارتگاه زرتشتى در 15 كيلومترى اردكان و بر دامنۀ کوه‌های كوتاه و خشك جای دارد. جمشيد سروشيان در «فرهنگ بهدينان» به بازگفت از باورهاى زرتشتيان آورده كه اينجا، جای پنهان شدن (غیب) يكى از كنيزهاى بانو يزدگرد ساسانى بوده است. ازاین‌رو هرساله در 18 فروردين در اینجا گردآمده و به زيارت و جشن و پای‌کوبی مى‏پردازند. بناى زيارتگاه دربردارندۀ يك سراچۀ (اتاق) كوچك و پستو است. در پستو، سنگِ كوهى ديده مى‏شود كه مى‏گويند: جایگاه غيب بانو ا کاریز یزد...

حسین مسرّتاین فهرست برآیند ( 133 گفتار) در طول چند سال گفت و گوها و نوشته های این جانب با خبرنگاران خبرگزاری ایسنای مرکز یزد در بارۀ زندگی، آثار و خدمات نام آوران و بزرگان استان یزد از سال 1384تاکنون است. به غیر از چند مورد بقیه گفت و گوها با آقای حمیدرضا دهقان انجام شده است. «[آذر یزدی]»ایسنای یزد (1384).«آذر یزدی، بنیانگذار رویکردی نو در ادبیّات کودکان و نوجوانان ایران» (گفت‌وگو)ایسنای یزد (1/3/1400).«آرامگاه نخستین شاعر سیاسی سرای یزدی نیازمند سازماندهی است»( گفت وگو)ایسنای یزد (4/8/1398) (شارق یزدی).«آقا رضا سعیدی از مشاهیر یزدی نشر کتاب ایران »( گفت وگو)ایسنای یزد (22/1/1401).«آقای پوستر ایران، هنرمندی شایسته و نگارگری خودساخته» (گفت و گو)ایسنای یزد (14/7/1401) (محمّدعلی حدت).«آنگاه که ردیف شور از حرکت ایستاد» (گفت و گو)ایسنای یزد (12/7/1400) (مهدی ناظمی)«آیین پاسداشت از نیم‌قرن خدمات فرهنگی حسین بشارت»ایسنای یزد (5/9/1395).«ابوالفضل رشیدالدّین میبدی» ایسنای یزد (؟؟؟).«اردشیر خاضع از مشاهیر نامی یزد در هندوستان»( گفت وگو)ایسنای یزد (19/2/1399).«از تحول در صنعت نساجی یزد تا تربیت مروّجان علوم اسلامی»( گفت وگو)ایسنای یزد (28/5/1402).( سید احمد اخوان دستمالچی)«از خراسان تا حافظیۀ شیراز، روایت زندگی نیای خاندان نوّاب های یزد»(گفت و گو)ایسنای یزد (15/6/1400) (کوکب یزدی).«از ریاست دانشگاه یزد تا معاونت یونسکو»ایسنای مرکز یزد (23/1/1401) (دکتر محمّدعلی وحدت زاد)«از موقوفات گلشن تا گنج پنهان در خانه پدری، گذری بر زندگی بانوی خیر یزدی» ( گفت وگو)ایسنای یزد (26/6/1402) (بی‌بی فاطمه گلشن)«از نیم‌قرن تلاش علمی و فرهنگی استاد عبدالعظیم پویا تقدیر می‌شود»(گفت‌وگو)ایسنای یزد (مهر 139 کاریز یزد...

حسین مسرّت «حسین مسرّت» پژوهشگر عرصۀ میراث فرهنگی ، یلدا به معنای تولد خورشید را یکی از آیین‌های ویژۀ فرهنگ کهن یزدی‌ها دانست و اظهار كرد: شب یلدا در ایران باستان، سابقه‌ای چندین هزارساله دارد و این مهم به زندگی کشاورزی و دام‌پروری مردم در آن زمان برمی‌گردد. وی افزود: ازآنجاکه شب یلدا به‌عنوان نماد پلیدی در مردم رایج بوده است، ایرانیان باستان در این شب، گرد هم می‌آمدند تا پلیدهای شب را از بین ببرند. مسرّت با بیان اینکه مردم در گذشته‌های دور در شب یلدا با روشن كردن آتش، دورهم جمع می‌شدند، با این باور که آتش، سبب دوری پلیدی و دیو می‌شود؛ تصریح کرد: هندوانه از میوه‌های خوش‌نام و خاصّ شب یلدا است و مردم معتقدند که خوردن هندوانه در این شب، تا پایان سال، آن‌ها را از ابتلا به بیماری ایمن می‌سازد از منظر دیگر انار نیز به‌عنوان یکی از میوه‌های سرشناس شب یلدا این باور را به وجود آورده که دانه‌دانه بودن آن سبب با بركت شدن سال می‌شود. وی شب یلدای ایرانیان را مراسمی مشترک بین دیگر ادیان ایرانیان عنوان کرد و گفت: این جشن با پیشینۀ چندین هزارساله به زندگی کشاورزی و دام‌پروری مردم در دوران باستان برمی‌گردد و از آداب‌ورسوم ایرانیان پیش از اشو زرتشت، در دوران پیامبری وی و پس‌ازآن محسوب می‌شود. به گونه که اعتقاداتی نسبت به انواع خوردنی‌ها، آجیل‌ها و حتّی تنقلات و خوردنی‌های زرتشتیان و مسلمانان در شب چله را در بردارد. این پژوهشگر یزدی، تغییر نام این جشن و دورهم از چله به یلدا را تغییری ناشی از گذر زمان عنوان کرد و افزود: این جشن بیشتر با عنوان شب چلّه شناخته می‌شد و افراد خانواده به خانۀ پدربزرگ یا مادربزرگ می‌رفتند، همه زیر کرسی جمع می‌شدند و میوه‌های فصل مانند انار و به در سف کاریز یزد...

حسین مسرّتگویا برخی ذاتاً پژوهشگر به دنیا می آیند . هرچند سخنِ درستی نیست، امّا برخی از پژوهشگران کوشا و توانا مانند: استاد ایرج افشار ،استاد مرتضی فرهادی، استاد ابوالقاسم انجوی شیرازی و استاد محمّدسعید جانب اللّهی را که می بینید، به این سخن می رسید .آنان چنان روشمند، زیبا و استادانه به کار می پردازند که انگار از خُردی زیر دست استادی زبر دست، کرشمه های کار پژوهش را فرا گرفته اند. سال هاست که استاد جانب اللّهی بی هیچ چشمم داشتی ، فقط از روی عشق و علاقه به زاد و بوم و فرهنگ خود، خالصانه به پژوهش و گردآوری در فرهنگ و آیین های کهن دیار میبد که سر به آبشخور چندین هزارساله دارد، سرگرم است و آن ها را به آسانی در دسترس همگان می گذارد، گواه این سخن، ایجاد چند وبلاگ ، کانال و گروه در فضای مجازی در زمینۀ انسان شناسی و مردم شناسی دیار میبد است. یادم می آید سال 1384 که وبلاگ «کاریز یزد» را راه اندازی کردم و در آن به بازنشر مطالبم می پرداختم ، دوستی از راه خیرخواهی گفت: گفتارهای خود را که در وبلاگ می گذاری، برخی به آسانی متن آن را برمی دارند و به نام خود در جایی درج می کنند و یا دانشجویان حاضرخور که اکنون همه به «کپی، پیست» روی آورده اند، آن را به استاد ارائه می دهند . گفتم: مگر هدف ما نشر فرهنگ نیست؟ چرا به دلیل آن چند نفر، این کاررا تعطیل کنیم . وقتی به پژوهش های جامع استاد جانب اللّهی در گروه های تلگرامی و بلاگ های: «قصّه بچّه های میبد»، «انسان شناسی یزد»، «میبد شناسی»،«هزار نکته مردم شناسی از هزارنقطۀ ایران»،«قنات شناسی» می نگرم و این همه پژوهش را می بینم ،به این نکته پی می برم که مطالب من در برابر انبوه مطالب استاد و گذشت او، هیچ است .هربار که دفتری از کتاب های «چهل گفتار در مردم شناس کاریز یزد...

حسین مسرّتچهل گفتار در مردم‌شناسی میبدت‍ه‍ران‌: روش‍ن‍ان‌‏‫، ۱۳۸۳ ،وزیری، ج1 با عنوان: فرهنگ و فنآوری قنات (نقش قنات در معماری سنّتی)// تهران: گنجینۀ هنر، ۱۳۸۵،وزیری،۲۶۵ ص ، ج2 و 3 با عنوان: مردم‌شناسی اقتصادی (نظام تولید و مصرف)// تهران: سبحان نور،۱۳۹۰، ج4: با عنوان: صنایع کهن بومی و دانش عامه // تهران: گنجینۀ هنر،۱۳۹۱، ج5، با عنوان: گویش و ادبیّات عامّه// تهران : نشر هم‌پا ، ۱۳۹۳، ج 6 با عنوان: آیین‌های گذر و نظام خویشاوندی // یزد : اندیشمندان یزد، 1397 ، ج 7و8 با عنوان: مردم‌نگاری آیین‌ها و بازی‌ها.فهرست گفتارهای دفاتر هشت گانهدفتر اوّل ، فرهنگ و فنآوری قناتگفتار اوّل: فنآوری حفر قنات گفتار دوم: نظام های سنّتی سنجش زمان گفتار سوم: مدیریّت توزیع و تقسیم آب قنات گفتار چهارم: مدیریّت حفاظت و نگهداری قنات گفتار پنجم: نقش قنات در معماری سنّتی گفتار ششم: نقش قنات در ریخت‌شناسی بافت سنتی میبد دفتر دوم و سوم، مردم‌شناسی اقتصادی گفتار هفتم: خوراک گفتار هشتم: پوشاک گفتار نهم: مسکن و معماری سنّتی گفتار دهم: معماری اماکن (اماکن عمومی، اماکن مذهبی) گفتار یازدهم: تحلیل فضایی مسکن و فرهنگ سکونت گفتار دوازدهم: مردم‌شناسی شهری گفتار سیزدهم: نظام کشاورزی گفتار چهاردهم: باغداری گفتار پانزدهم: صنایع بومی وابسته به‌کشاورزی گفتار شانزدهم: صنایع‌دستی وابسته به‌دامداری بومی و غیر بومی (1- موتابی 2- قالی‌بافی)گفتار هفدهم: سفالگری (کواره سازی، نانی‌سازی) گفتار هیجدهم: نقش و نگارهای عامیانه دفتر چهارم ، صنایع کهن بومی و دانش عامه گفتار نوزدهم: صنایع کهن میبد (حرفه ها و پیشه ها) گفتار بیستم: کویتی ها (مهاجرت و مهاجرین فصلی) گفتار بیست و یکم: مالکیّت و حقوق عرفی گفتار بیست و دوم: پزشکی سنّتی و عامیانه کاریز یزد...